Walki na froncie południowym w okresie 01.09-14.09.1939r.
Działania wojsk polskich na południowym teatrze działań wojny obronnej 39r nie budzą takiego zainteresowania jak ich północnego odpowiednika. Brak tu wielkiej ofensywy jak tej znad Bzury, głośnych potyczek jak Mokra czy Mława. Ale to właśnie na odcinku południowym pokonano i rozproszono zmotoryzowany pułk SS Standarte „Germania”. Oto jak do tego doszło.
Armia "Karpaty"
Czy Armia "Karpaty" mogła zrealizować stawiane przed nią cele?
Armia „Karpaty” była niewątpliwie najsłabszą armią Wojska Polskiego. Powszechnie uważa się, iż ten związek miał zdolności wystarczające do zrealizowania postawionych przed nim zadań, przynajmniej w zakresie obrony granic przed Słowakami.
Niestety siły te okazały się niewystarczające, bu powstrzymać napór połączonych wojsk niemiecko-słowackich. Wobec tego w toku wojny obronnej Wódz Naczelny zdecydował się wzmocnić Armię „Karpaty” odwodowymi dywizjami 11. i 24. a następnie kolejnymi 35. i 38.
W dniu 6 września 1939r. Armia „Karpaty” została przemianowana na Armię „Małopolska” Mimo posiłków Armia „Małopolska” była słabsza od innych armii. Nie posiadała choćby sztabu czy organicznego dywizjonu myśliwców. Do tego była ona niemalże od pierwszego dnia wojny w kontakcie bojowym z Wermachtem. Spowodowane to było przedwczesnym odwrotem Armii „Kraków” z rejonu Śląska.
rola Armii "kraków"
Armia „Kraków” pełniła rolę pivotalną dla całego polskiego ugrupowania. Pojawiają się głosy iż, Armia „Kraków” była zbyt słaba by wypełnić powierzone jej zadania. Inni oskarżają głównodowodzącego armią gen. Szylinga, iż decyzja o odwrocie postawiła w bardzo trudnej sytuacji północne ugrupowanie wojsk polskich a w niebyt korzystnie południowe.
Wojska polskie na południowej flance wycofywały się próbując zorganizować obronę na linii kolejnych rzek: Wisłoka, Dunajec i San. Zwłaszcza opuszczenie linii Dunajca i wycofanie wojsk z Tarnowa przez gen. Fabrycego w dniu 6 września jest powszechnie krytykowane.
Uważa się, że postawiło to w bardzo trudnej sytuacji Grupę Operacyjną „Boruta” ze składu Armii Kraków, która teraz sama musiała walczyć by przekroczyć Dunajec. Z kolei rezygnacja z obrony linii rzeki San była wynikiem zdobycia przez wojska niemieckie przyczółków na jej wschodnim brzegu. Konsekwencją tego czynu było upuszczenie Przemyśla i wycofanie się w kierunku do Lwowa.
reorganizacja wojsk polskich i koncepcja przedmościa rumuńskiego
Mniej więcej w tym czasie na północy kraju Armia „Poznań” i „Pomorze” rozwijała swoje flankowe uderzenie znad Bzury na tyły 8 Armii von Blaskowitza. Szerszym celem tego manewru było ułatwienie ewakuacji Wojsk Polskich w kierunku przedmościa rumuńskiego.
Był to obszar wyznaczony przez rzeki Dniestr oraz Stryj a od południa przez granicą państwa. Był to szczególnie ważny dla polskiego wysiłku wojennego obszar. To tędy miało docierać zaopatrzenie dla walczących wojsk i stad miało ruszyć odwojowywanie utraconych terytoriów gdy Alianci rozpoczynaną ofensywę na zachodzie.
By zapewnić porządek organizacyj dla tej koncepcji, uporządkować sytuację, naczelny wódz wojsk polskich Marszałek Śmigły Rydz, z wojsk gromadzących się na linii Bugu oraz z reorganizującej się Armii „Prusy” utworzył Front Północny.
Osłonę tego manewru miał stanowić Front Środkowy zwany czasem Armią „Lublin”, broniącego terenu z Pilicy po Sandomierz. Jego zadaniem było ułatwianie przeprawy armiom walczącym po prawej stronie Wisły a po wykonaniu tego zadania odejście na południe na Tomaszów Lubelski.
Ostatni fragment tej układanki stanowić miał Front Południowy w którego skład wchodziła Armia „Kraków” i „Małopolska”. Głównodowodzącym tego odcinka został generał Kazimierz Sosnkowski. Niestety na odcinku południowym nie udało się zrealizować jednolitego frontu.
z niemieckiegu punktu widzenia
problemy Wehrmachtu
Szczęściem dla gen. Szylinga wojska niemieckie też miały olbrzymie trudność a wojskom pancernym i oddziałom zmotoryzowanym kończyło się paliwo. Dywizje piesze znajdowały się w odległości 80 – 100 km za wojskami pancernymi i nie mogły ich dogonić. Polacy niszczyli przeprawy, rozbite oddziały stawiały opór który musiał być zlikwidowany. Nadto dowódcą 14 Armii prowadzącej pościg za Armią Kraków był gen. List raczej ostrożny wódz.
Czołówkę pościgu stanowił XXII Korpus gen Kleista składający się z 2. Dywizji Pancernej gen Veiela i 4 Dywizja Lekkiej gen Hubickiego. Szybkie natarcie tych sił a zwłaszcza zaskakujące zajęcie przez Hubickiego Rzeszowa rozdzieliło Armie „Małopolska” i „Kraków” przez co nigdy nie utworzyły jednolitego frontu.
wyścig do przemyśla
Wojska Polskie cofały się w kierunku Sanu, lecz marsz dywizji Hubickiego był błyskawiczny. Tymczasem pod Sandomierzem GO „Jagmin” została rozbita przez 5 Dywizję Pancerną gen. Viettinghoffa. Sytuacja była tragiczna, jedynie częściowo zmotoryzowana 10 BK prowadziła skuteczne działania odwrotowe.
By całkowicie zniszczyć te sił gen. Kleist skierował swoją 4 DL na Przemyśl by odcięła drogę wycofującym się polskim oddziałom. Jednak miasto wytrzymało pierwsze natarcie z dnia 11 września.
Wobec tego dowódca XXII Korpus skierował na Przemyśl 2 Dywizję Górska i 7 Dywizję Piechoty. Zaś swoją najmocniejszą jednostkę 2. Dywizję Pancerną wysłał w kierunku Rawy Ruskiej by domknąć pierścień okrążenia i uniemożliwić wycofywanie się resztek sił polskich do Lwowa.
utrzymać lwów
Tymczasem gen. Sosnkowski po zorganizowaniu obrony tego miasta podjął jedną z najbardziej kontrowersyjnych decyzji kampania wrześniowej. Wraz z 3 oficerami sztabowymi udał się do Przemyśla. W wyniku tego utracił zdolność do dowodzenia siłami Frontu Południowego, nie miał łączności ze Sztabem Głównym który przez kilka dni zachodził w głowę gdzie im zaginął generał. Miał też Sosnkowski bardzo słabą komunikację z podległymi mu dywizjami.
Głównodowodzący Frontu Południowego zdecydował, iż Przemyśl nie będzie broniony, pozostawił więc w mieście słabą obronę a trzy dywizje Armii „Karpaty” tj. 11 i 24 DP oraz 38 DPRez na wschód.
Stany dywizji były bardzo niskie, było to wynikiem ciągłych walk odwrotowych. Jedynie 38 DP posiadała bardziej liczne stany. Dowódca 24 dywizji płk Schwarcenberg-Czerny prosił nawet o 2 dniową zwłokę w celu uporządkowania swoich oddziałów, jednak nie wyrażono na to zgody.
jaworów - mużyłowice 15-16 września 1939r
o Lwów
W ciągu nocy z 13 na 14 września. dywizja ta została skierowana do Siedlisk, 11 DP do Medyki a 38 DP miała udać się do Sądowej Wiszni. W miejscowości tej stacjonowały wysunięte elementy 1 Dywizji Górskiej które w nocnym boju zostały zmuszone do wycofania się.
Założenia stron
W czasie gdy niemiecka 1 DG wycofywała się, Przemyśl opuszczały właśnie ostatnie elementy 11 DP. Jednostka ta prowadziła manewr przy ciągłym przeciwdziałaniu wroga. W Medyce 11 DP musiała odpierać atak zmotoryzowanego oddziału 4 dywizji lekkiej. Straż tylna 11 DP złożona z dwóch batalionów 53 pp. pod dowództwem majora Młyńskiego, odpierała ataki 7 Dywizji Piechoty na przedpolach Przemyśla.
Udało się zatrzymać atak dywizji niemieckiej, a ponadto zdołano wygrać dla armii Małopolska względny spokój od strony zachodu a przez to swobodę działań w bojach pod Jaworowem. Niestety 38 Dywizja nie zdołała wywalczyć przeprawy przez Wereszycę natomiast 24 DP utknęła w walkach pod Husakowem.
wyrwać się z kotła
Sytuacja wojsk polskich była bardzo ciężka. Od zachodu były naciskane przez XVII Korpus gen Kienitza a od południowego zachodu przez XVIII korpus gen. Beyera. Gen Sosnkowski podjął decyzję by przebijać się przez Lasy Janowskie w kierunku na Lwów.
