najważniejsze pytania
Można by odnieść wrażenie, iż w historii powiedziano i zrobiono już wszystko. Nic bardziej mylnego. Prawda, stan badań jest daleko posunięty, mamy nieźle opisane nasze dzieje. Wydano mnóstwo książek. Dlaczego jednak wciąż nie potrafimy udzielić odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące historii Polski?
jak zadawać pytania?
Znane jest powiedzenie. Głupotą jest wciąż zadawać te same pytania i oczekiwać innych wyników. Polska historiografia trochę tak funkcjonuje. Spieramy się o to czy Powstanie Warszawskie było potrzebne czy nie. Ważniejszym pytaniem dla historyko powinno być „co zrobić by podczas kolejnego powstania nie doszło do rzezi ludności cywilnej?”
Lub „Co zrobić by ewentualne kolejne powstanie zakończyło się sukcesem”. Kolejne pytanie „czy alianci nas zdradzili w 39r.?” właściwie niczemu nie służy. Ewentualnie temu byśmy się poczuli lepiej lub gorzej. Prawidłowe pytanie powinno brzmieć: „co należy zrobić by taka sytuacja się nie powtórzyła?”.
Historia analityczna - podstawy
Historia powinna być analityczna a nie pedagogiczna. Dlatego w przypadku wspomnianego 39r należy ustalić i precyzyjnie wskazać punkt kluczowe lub jak powiedział Clausewitz, punkt ciężkości które doprowadziły do finalnego efektu.
Tak by w przypadku ich powtórzenia, zostały one szybko i prawidłowo rozpoznane Ale to nie wszystko, Historii musi wypracować struktury i standardy działań które mają przeciwdziałać niepożądanym efektom. Dlatego historia nie może być cały czas zanurzona w przeszłości za to cały czas musi mieć kontakt ze współczesnością. Ma opowiadać o prawdziwych i realnych sprawach.
A czego historia ma nie robić?
Historia nie jest od tego by kształtować postawy. To zadanie literatury. Już tego nie potrzebujemy, kiedyś, dawno gdy potrzebowano bohaterskich żołnierzy, wzorców by przepracować traumę rozbiorów lub PRL. Taki postawy można kształtować w świecie dwubiegunowym z jasno określonym złem i dobrem.
Dziś świat jest daleko bardziej skomplikowany a polska historiografia pozostała niestety w XIX wieku i jeszcze chce być z tego dumna.. Historia akademicka przyjęła na siebie rolę kronikarza dziejów, siedzą w pokojach i piszą co raz bardziej szczegółowe praca. I dobrze to też jest potrzebne.
Ale stoją przed nami tj historykami daleko ważniejsze wyzwania niż uporczywe dbanie o głębokie poznanie losów powiatu na goleniowskiego. Na prawdę bez urazy i z całym szacunkiem dla Goleniowa. Historia ma inne daleko ważniejsze cele.
nowy model historyczny
To dopiero początek historii. A sama historia jako nauka dopiero zaczynają drogę swojego znaczenia. Niestety w takiej formie jaka jest obecnie nie może przetrwać. Dziś mamy historię pisaną dla Panów/Pań nauczycielek w szkole, gdzie ma służyć temu by pokazać dzieciom, że to jest Mieszko a to jest Renesans w Polsce, a na Westerplatte walczyli ciężko.
Nie taka będzie historiografia przyszłości. A jaka będzie? Proponuje stworzenie historii analitycznej, której głównym celem będzie takie zbadanie procesów historycznych które pozwolą na uzyskanie w miarę pewnej odpowiedzi na pytanie dlaczego rzeczy się wydarzyły.
Proszę sobie wyobrazić, iż po 200 latach badań, polska historiografia nie udzieliła kompetentnej odpowiedzi na pytanie dlaczego Polacy nie walczyli w czasie rozbiorów. Czy też, dlaczego do nich doszło? Dlaczego doszło do całkowitej klęski kampanii wrześniowej.
Do dziś wiele osób nie chce się z tym faktem pogodzić? Doszukują się zwycięstw w klęskach. Mówią o bohaterstwie. Zaprzeczają. Nie rozumiejąc że dopóki nie określą rzeczywistości nie uda im się znaleźć realnych rozwiązań. A taki rozwiązania są w obecnych burzliwych czasach szczególnie potrzebne.
Konieczne wnioski
My Polacy musimy się w końcu nauczyć że historia nie jest nauką związaną z etyką i moralnością czy bohaterstwem. Wiem, że dla wielu może to być szokującą lub obrazoburczą tezą. Musimy w końcu odrzucić te kalki i spojrzeć na historię cynicznie, dokonać brutalnej analizy faktów, wyciągnąć właściwe wnioski i owe wnioski dać do przekazania wyżej po to by mogły posłużyć współczesnym.
Powiem brutalnie, historia nie jest po to by się powzruszać, ale po to by udzielić faktycznej i realnej pomocy. A mamy a czego czerpać wzorce. Za czasów ostatniego króla Polski obecny w Warszawie Nuncjusz Apostolski oświadczył że: „Rzym nie zrobi tego dla Polski czego ona sam nie jest w stanie zrobić dla siebie”.
Przykłady
Jest w tym zdaniu jakaś sprzeczność. Pozornie można by przyklasnąć mądrości Nuncjusza. Ale nie należy zignorować faktu, iż to zdanie jest także ordynarną wymówką. Oczywiście, że musimy pomóc sobie sami, że pomaga się chętniej silnym, ale przecież gdyby ktoś potrafił sobie poradzić z problemem to by nie prosił o pomoc.
Tutaj pod pozorem dobrej rady kryje się zwykły oportunizm. Wyciągnijmy z tego zdania nuncjusza kilka nauk, pierwsza, to by radzić sobie samemu druga, że oportunizm w stosunkach międzynarodowych jest waluta nawet w Watykanie i trzecia, że ów światły człowiek współpracował z ambasadorem rosyjskim by osiągnąć ważne dla siebie cele kosztem państwa polskiego.
Chciałbym napisać nową historię Polski. Historię analityczną, która dokona precyzyjnej analizy przebiegu wydarzeń, ze wskazaniem punktów ciężkości, omówieniem problemów od czasów przybycia Polan na ziemie Polski do czasów obecnych.
I ponownie choć dla wielu może być to dziwne, to nie ma być podręcznik czy historia dla dzieci Próba pedagogizacji historii czyni ja infantylną. Nauczanie wymaga uproszczeń. Brak w niej optymizmu, brak propozycji rozwiązań. Opowiadana w niej historia polaki ma strukturę opowieści: wstęp, rozwiniecie, krótkie zakończenie. Historia analityczna ma mieć strukturę drogi pokazującej jak wygrywać. Zapraszam do napisania jej wraz ze mną.