Kongres wiedeński położył kres polskim marzeniom o niepodległości. Ogromny wysiłek lat 1768 – 1815 skierowany na naprawę Rzeczpospolitej i odbudowę państwowości polskiej zakończył się fiaskiem. Wielu z ówczesnych myślicieli zdawało sobie sprawę iż Polska jest zbyt słaba gospodarczo i infrastrukturalnie by móc pokusić się o samodzielność. Należało rozpocząć naprawę kraju w tym zakresie. Rozpocząć wielką modernizację państwa polskiego.
Infrastruktura drogowa
Bite trakty
Władze Królestwa Polskiego pod wodzą ks Druckiego Lubeckiego dążyły unowocześniania kraju, rozwoju handlu i produkcji Przystąpiono do budowy bitych traktów. Do najważniejszych należały trakty: toruński, kowieński, kaliski i poznański.
Po zakończeniu budowy tych traktów przystąpiono do budowy kolejnych. W latach 1815-1830 wybudowano 1000 km dróg bitych. W kolejnych latach tj 1831-1837 zbudowano następne 1000 km dróg bitych łączących Warszawę z Krakowem, Radomiem i Lublinem.
Poczta
Rozwój infrastruktury drogowej stał się motorem napędowym wielu dziedzin życia. Zarząd Dyrekcji Generalnej Poczty, posiadał 178 placówek i 900 koni. Za listy połowę kwoty uiszczał nadawca a drugą połowę odbiorca.
Opłata za przejazd dyliżansem wynosiła 1,5 zł za każdą przejechaną milę. Dlatego w 1838r otworzono produkcję lekkich i szybkich karetek podróżnych.
Kursowały one na trasie Warszawa – Kraków poruszając się z przeciętną prędkością 13,5 km/h. Podróż trwała 22 godziny i 15 min. W 1838r. przewieziono w ten sposób 200 osób ale już roku następnym 3,5 tys.
Życiodajna wisła?
Zmieniał się krajobraz geostrategiczny. Dla Rzeczypospolitej podzielonej zaborami nie miał już znaczenia transport na linii północ południe oparty na Wiśle. W zamian za to rozwinął się na Wiśle i jej dopływach transport lokalny. W 1839r. oddano do użytku Kanał Augustowski łączący Wisłę z Niemnem poprzez Narew, Biebrzę i Czarną Hańczę. Kanał ten liczył 102 km, 18 śluz i 12 mostów.
Mogły nim pływać statki o wyporności do 100 ton, ciągnęły je konie idące brzegiem. W 1848r. powstała w Warszawie Spółka Żeglugi Parowej rozpoczynając okres regularnej żeglugi statków pasażerskich na linii Warszawa – Płock – Ciechocinek, oraz Warszawa – Puławy – Kazimierz.
kolej
warszawa - wiedeń
W roku 1838r. powstało Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Warszawsko Wiedeńskiej. Budowę torów rozpoczęto w 1840r. W 1842r. budowę wsparł rząd. Pierwszy odcinek łączący Warszawę ze Skierniewicami i Łowiczem uruchomiono w 1845r.
W roku kolejnym ze Skierniewic do Częstochowy a w 1848 od Częstochowy do granicy wpinając się w sieć połączeń austriackich i niemieckich. Długość linii wynosiła 307 km i w 1848r. przewiozła 40 tyś ton ładunków i 365 tyś pasażerów.
Do zagłebia przemysłowego
W roku 1859 do Sosnowca w Zagłębiu Dąbrowskim doprowadzono odnogę Kolei Warszawsko Wiedeńskiej. Kolejne lata to gwałtowny rozwój kolejnictwa. Doprowadzano linię z Łowicza poprzez Bydgoszcz do Gdańska. Także w tym roku uruchomiono linię łączącą Warszawę z Petersburgiem biegnącą przez Białystok, Wilno, Dyneburg.
Rozwój kolejnictwa stał się przyczyną wielkiej rewolucji przemysłowej. Dotychczas najbardziej opłacało się sprowadzać węgiel drogą morską a następnie Wisłą do Warszawy. Od czasu zbudowania kolei opłacalne się kupowanie węgla w polski kopalniach Zaglebia Staropolskiego i Dąbrowskiego.
efekty
Miejsca do których docierała kolej od razu zyskiwały przewagę Tak się stało po podciągnięciu linii kolejowej do Łodzi. Miasto to szybko prześcignęło ośrodki w Pabianicach, Zgierzu, Ozorkowie, Brzezinach, które z uwagi na koszty transportu przegrywały walkę konkurencyjną. Kolej drastyczne zwiększyła zapotrzebowanie na wyroby przemysłu metalurgicznego.
Ówczesny pociąg składał się z: lokomotywy, węglarki, wagonu pocztowego, 4-5 wagonów osobowych i 20 wagonów towarowych. Przemieszczał się z prędkością 50 km na godzinę ale tylko w dzień. Noc dla bezpieczeństwa podróżni spędzali w karczmach. Podróż z Warszawy do Krakowa trwała około 22 godzin, do Wiednia 43 godziny, do Berlina 47 godzin.
przemysł
Hutnictwo
W 1827r. skarb przeznaczył z budżetu na inwestycje w sektor górniczy i hutniczy 2,7 mln złotych w 1828r. inwestycje te przejął Bank Polski który w ciągu pierwszych 5 lat wydatkował na ten cel 6,5 mln złotych. Zwłaszcza sektor hutniczy był w szczególnym zainteresowaniu rządu królestwa. Szef Dyrekcji Przemysłu Stanisław Staszic w pierwszej kolejności postawił na nogi przemysł hutniczy.
W 1816r. działały tylko 3 wielkie piece i 15 fryszerek. Po inwestycjach modernizacyjnych w istniejące zakłady w Zagłębiu Staropolskim oraz budowie nowych hut potrojono ich ilość. W 1824r. produkcja surówki w porównaniu z 1816r. wzrosła z 800 do 2600 ton a żelaza kutego z 430 do 1400 ton.
Drucki - lubecki i bank polski
Gdy Staszic ustąpił ze stanowiska w 1824r. jego zadania przejął Drucki – Lubecki, kontynuował on inwestycje w Zagłębiu Starachowickim. W rejonie rzek Kamiennej, Bobrzy i Czarnej miało powstać 14 wielkich pieców, 50 fryszerek i 10 walców, planowana roczna produkcja surówki miała wynosić 30 tyś ton.
W związku z takimi planami rozpoczęto prace infrastrukturalne w rejonie. Planowane kanały w rejonie rzeki Kamienne miały liczyć 30 km. Powstanie listopadowe przerwało ich realizację. Prace podjęto je zaraz po jego upadku.
W 1833r podjęto decyzje o inwestycjach w Zagłębiu Dąbrowskim, gdzie wytop surówki miał być oparty o na pokładach węgla kamiennego a nie drzewnego jak w Zagłębiu Staropolskim. W samych Starachowicach zbudowano kolejne 3 wielkie piece, w Michalowie 6 pieców pudlarskich, oraz walcownie gdzie po raz pierwszy zastosowano zamiast koła wodnego turbinę.
Włókiennictwo
Okres królestwa polskiego to także potężny wzrost rozwoju przemysłu włókienniczego. Jeszcze w 1824r. Łódź liczyła 1000 mieszkańców. Zduńska Wola 2000, a Zgierz i Aleksandrów po 3000.
Przewaga Łodzi wynikła stąd, iż Krystian Wendisch założył tam w 1824r., wielką przędzalnię bawełny a następną w 1828r. Ludwik Geyer, czyniąc z regionu centrum produkcji bawełnianej. Jednak przemysł włókienniczy przeżywał trudne chwile. W1833r. Cesarstwo Rosyjskie nałożyło wysokie cła na polski przemysł włókienniczy. Mimo to w latach 1830-1844 produkcja krajowego przemysłu bawełnianego wzrosła sześciokrotnie, wydajność produkcji czterokrotnie, zatrudnienie wzrosło o 60%.
Cła nałożone przez Rosję były jednak dotkliwe. Całość produkcji włókienniczej spadał z uwagi na fakt, iż rynek wewnętrzny był niewielki a przeciętny Polak wydawał na ubranie 5 zł rocznie. Jednak Polacy to zaradny naród większość produkcji została przeniesiona w rejon Białegostoku na teren etnosu czysto polskiego, omijając w ten sposób cła.
Warszawa
Jednym z głównych centrów przemysłowych stanowiła Warszawa licząca w 1815r 81 tyś mieszkańców a w 1850r. 164 tys. Z tej liczby w latach dwudziestych w przemyśle i rzemiośle pracowało 22,3 tysiące mieszkańców. W tych latach w Warszawie było 8 zakładów posiadających maszyny parowe, z których pierwsza została zainstalowana w 1818r w mennicy państwowej. W tym samym roku powstała fabryka maszyn rolniczych.
Fabryka dywanów czy wytwórnia rękawiczek zatrudniała bardzo dużo kobiet. Powstanie listopadowe zatrzymało industrializację terenów polskich. Dopiero w latach czterdziestych przywrócono stan sprzed powstania. Dodajmy, iż przemysł warszawski zatrudniający 3500 robotników wytwarzał towary o wartości 2 mln rubli. W 1845r.
Wartość produkcji przemysłowej Królestwa wyniosła 8,4 mln rubli, w 1850r. 11,3 mln rubli w 1860r. 40,5 rubli. Odbiorcą produktów przemysłowych Królestwa były zachodnie gubernia rosyjskie, inaczej mówić dawne tereny Rzeczpospolitej. Mimo takich wzrostów ogólny poziom eksportu w przeliczeniu na jednego mieszkańca był niski i wynosił 3,2 rubla, podczas gdy w Rosji 4,5 rubla w Austrii 5,7 rubla w Niemczech 12,6 rubla a w Anglii 37,2 rubla.
Podobne procesy zachodziły na terenach zaboru Austriackiego i Niemieckiego, zwłaszcza ten ostatni przeżywał rozkwit włączony w orbitę industrializacyjnego wpływu Berlina.